tłum. Zuzanna Koniarz
Doświadczenia księgarni i kawiarni Mondragón


(Prezentujemy poniżej fragment artykułu, jaki ukaże się niebawem w piśmie "A-TAK". Jest w nim opisane własne doświadczenie Wspólnoty Mondragón z Kanady, prowadzącej alternatywną kawiarnię połączoną z księgarnią w centrum Winnipeg. Wzorcem organizacyjnym dla tego przedsięwzięcia była hiszpańska kooperatywa Mondragon, posiadająca obroty przekraczające 9 mld. euro rocznie).

Mondragón jest księgarnią polityczną i kawiarnią wegetariańską położoną w handlowej części centrum Winnipeg (Kanada). Słowo "Mondragón" pochodzi od nazwy baskijskiego miasta, Mondragón - lub, po baskijsku Arrasate - usytuowanego na północy Hiszpanii, słynącego z rozległej sieci spółdzielni, które zostały opisane w licznych książkach i artykułach. Ich osiągnięcia spowodowały, że niektórzy opisywali istniejący tam system jako możliwą alternatywę dla kapitalizmu i dla komunizmu. [Aby uniknąć nieporozumień, w dalszym tekście firma Mondragón z Winnipeg będzie pisana normalnym drukiem, a sieć Mondragón z Baskonii, kursywą. Przyp. Tłum]

Zainspirowana tym oraz wieloma innymi przykładami alternatywnej ekonomii i pracowniczej demokracji, nasza księgarnia i kawiarnia zorganizowana jest jako wspólnota pracowników. Mimo to, w odróżnieniu od sieci Mondragón w Hiszpanii, walczymy, by wyeliminować hierarchie i nierówności w pracy, a nie tylko je zredukować. Nie mamy dyrektora i wszyscy pracownicy-członkowie, niezależnie od swojego doświadczenia czy stażu, zarabiają tyle samo. Nazywamy to organizacją "uczestniczącą", podążając za wzorem ekonomii uczestniczącej rozwiniętym przez Michaela Alberta i Robina Hahnela, i wierzymy, że ta struktura opiera się na zasadach anarchistycznych i socjalistyczno-libertyńskich.


Historia

Pierwszy impuls, by założyć Mondragón, powstał z potrzeby wypełnienia pustki intelektualnej. Około 1993 roku dwie alternatywne księgarnie w Winnipeg (socjalistyczna Co-op Book Shop na Donald Street i feministyczna Bold Print na River Street) zostały zamknięte. Zmniejszyły się możliwości dla niezależnych myślicieli, lewicowców i postępowców. Oczywiście, można było znaleźć kilka tytułów Chomskiego w normalnych księgarniach, takich jak Mary Scorer czy McNally-Robinson, ale nic poza tym i za każdym razem trzeba było przeszukiwać niekończące się półki bestsellerów i książek "szanowanych nauczycieli akademickich", żeby znaleźć pozycje naprawdę krytyczne. Ten czas pozostał w naszej pamięci jako "mroczna epoka" w historii Winnipeg. Wiedzieliśmy, że te księgarnie, mimo że same nazywały się "niezależnymi", tak naprawdę nie miały nic wspólnego ze sprawiedliwością społeczną.
I postanowiliśmy, że coś trzeba było zrobić.

Pierwszą oczywistą kwestią, nad którą zaczęliśmy się zastanawiać było: Jakie czynniki przyczyniły się do zamknięcia Co-op Books i Bold Print, i co my moglibyśmy zrobić, by nie spotkał nas ten sam los? Ludzie z obu sklepów bardzo nam pomogli, opowiadając o szczegółach swoich doświadczeń i doradzając w sprawie naszego projektu. Oprócz tego, kilku z nas pojechało do miast takich jak Minneapolis, Toronto, Vancouver, Montreal i Boston, by odwiedzić tam różne niezależne księgarnie i niektóre restauracje wegetariańskie. Zwróciła naszą uwagę ilość księgarnio-kawiarni w innych miastach, przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych. W Winnipeg w tamtym okresie nie było nic podobnego i pomyśleliśmy, że mogłaby być to kombinacja pomyślna (to znaczy, że moglibyśmy się z tego utrzymać). Uznaliśmy, że dobrze prosperująca wegetariańska kawiarnia mogłaby wspierać radykalną księgarnię, chociaż celem było, by część księgarniana była samowystarczalna. W niektórych momentach delirium, zwykle po wypiciu kilku piw, doświadczaliśmy wizji, w których to nasze przedsięwzięcie gromadziło tak wielkie zyski, że mogłyby one z powodzeniem być przeznaczane na finansowanie innych alternatywnych organizacji i celów rewolucyjnych.(...)

Dwa lata później, 15 lipca 1996 roku, Mondragón, jako początkowa wspólnota dziesięciu osób, otworzył swoje podwoje. Nikt z nas nie miał znaczącego doświadczenia w świecie interesów, ale stwierdziliśmy, że prowadzenie firmy nie jest czymś z innego świata, i po prostu wzięliśmy się do roboty. Była to pewnego rodzaju "próba ognia" i pierwsze tygodnie działań charakteryzowały się skrajnymi uczuciami, z jednej strony panika i chaos, a z drugiej głębokie emocje i inspiracja. Od tamtej pory nie tylko byliśmy w stanie prowadzić dwa różne interesy w jednym, ale także zrobiliśmy to w sposób, który można by nazwać rewolucyjnym, jeżeli chodzi o strukturę. Jednocześnie nasze przedsięwzięcie stanowi żywy przykład interesu skolektywizowanego, demokratycznego i nie-zhierarchizowanego. Rozwinięty przez nas podział pracy nazywa się "zespołem pracowniczym" ("complejo laboral"). Polega to na tym, iż w zakres obowiązków każdego pracownika wchodzi mieszanina zadań i różnych rodzajów pracy, jako próba zrównoważenia wysiłku umysłowego i fizycznego, działań kreatywnych i monotonnych, interesujących i frustrujących, których wymaga każde przedsięwzięcie.


Struktura pracy księgarni i kawiarni Mondragón

Kolektyw Mondragón został zainspirowany przykładami już działających przedsiębiorstw uczestniczących, takich jak South End Press i Z Magazine w Stanach Zjednoczonych oraz przez teksty wizjonerskie na temat pracowniczej demokracji Michaela Alberta i Robina Hahnela.

Centralną podstawą organizacyjną wspólnoty jest pojęcie zespołu pracowniczego. Zespól pracowniczy to po prostu taki zespół pracy i różnorodnych zadań, który szuka równowagi między pracami kreatywnymi i interesującymi z jednej strony, a monotonnymi i służalczymi z drugiej. Inaczej niż tradycyjne przedsiębiorstwo, nie ma zhierarchizowanego podziału pracy, bazującego na prawach własności czy przywilejach kierowniczych. Każdy pracownik-członek bierze udział tak samo w procesie zarządzania, jak i w innych zadaniach, których wymaga przedsięwzięcie - od rachunkowości, zakupów, grafiki komputerowej, do gotowania, obsługi klientów i sprzątania. Jednym z naszych celów jest rozwinięcie umiejętności i zdolności każdego pracownika i unikanie nadawania władzy i przywilejów na podstawie wiedzy czy specjalistycznego wykształcenia. Sposób, w jaki działamy w Mondragón, który opiera się na zasadach ekonomi uczestniczącej, opisany jest w naszym podręczniku zarządzania.

Mocno wierzymy, że uczestniczące i demokratyczne miejsce pracy, takie jak nasze, jest rewolucyjną alternatywą dla zakorzenionych praktyk większości firm, jak i dla tradycyjnych wspólnot lewicowych, które często powtarzają nierówności strukturalne właściwe firmom kapitalistycznym. Bazuje na prawdziwie prostej idei, która polega na tym, że wszyscy normalni ludzie są w stanie podejmować trudne decyzje dotyczące ich życia (jako producenci, konsumenci i obywatele tego świata). Oprócz tego uznaje, że jesteśmy w stanie podejmować te decyzje w sposób, który będzie propagował współpracę i solidarność międzyludzką, zamiast zależeć od ekonomii opierającej się na współzawodnictwie, sknerstwie, wyzysku i ogromnych nierównościach warunków i możliwości. A ten prosty fakt, że nasza księgarnia i kawiarnia Mondragón istnieje i działa w sposób dość zorganizowany, udowadnia, że te ideały nie są utopijnymi fantazjami, lecz bardzo realnymi (i pożądanymi) możliwościami. (...)


Różnorodność

Mondragón stara się zwiększać różnorodność w miejscu pracy. Zachęcamy do zgłaszania się osoby o różnym pochodzeniu i zainteresowaniach. Zainteresowani winni wiedzieć, że w Mondragón obowiązuje zakaz palenia i że nasza kawiarnia serwuje tylko żywność wegetariańską. Niestety, nie dysponujemy jeszcze wjazdami dla wózków inwalidzkich.


Wymagania

Celem Mondragón jest stworzenie społeczeństwa i ekonomii bardziej sprawiedliwej w gminie Winnipeg i w reszcie świata. Walczymy o bardziej sprawiedliwe i demokratyczne warunki pracy i takież życie dla wszystkich ludzi - jest to podstawowa cecha naszej firmy. Zainteresowani powinni przedstawić standardowe CV, które zawierać powinno historię pracy i referencje oraz list motywacyjny, opisujący zainteresowania polityczne, doświadczenie i powody, dla których wyraża chęć pracy w Mondragón. Tych, którzy nie znają naszej firmy, przed wysłaniem CV zachęcamy do przeczytania naszego podręcznika zarządzania i/lub rozmowy na temat firmy z pracownikami-członkami Mondragón. Pytania o wolne miejsca pracy oraz strukturę pracy można zadawać każdemu osobiście, telefonicznie lub przez pocztę elektroniczną. Jednocześnie zachęcamy wcześniejszych kandydatów do ponownej prezentacji.

Zapraszamy!

 

powrót do spisu treści